Ewa Jabłońska 

tel. 797 375 191

Beata Węsierska Wesoła

tel. 502 687 698

Centrum Psychologii Zwierząt

Zastanawiasz się ostatnio nad nietypowym zachowaniem swojego psa – goni swój własny ogon? Może uporczywie wpatruje się w jakiś przedmiot? Nadmiernie się pielęgnuje, ciągle wylizując łapy? Niestety to tylko kilka z szeregu zachowań stereotypowych, jakie pies może prezentować.

Skąd takie zachowanie u psa?

Źródłem takiego zachowania jest deprywacja jednej z podstawowych potrzeb psa. np. zwierzę pozostaje w złych warunkach środowiskowych, przez co nie ma możliwości zaspokojenia wszystkich swoich naturalnych potrzeb lub może pozostawać w złej kondycji fizycznej (wówczas zachowanie stereotypowe są swoistego rodzaju formą zachowania upustowego, które ma na celu, poprzez prezentacje danej sekwencji ruchowej, poszukiwanie uczucia ulgi).

Po czym stwierdzić, ze dane zachowanie psa jest zachowaniem stereotypowym?

Niestety, zdarza się, że opiekun w pierwszej fazie, nie zauważa pojawiających się zachowań stereotypowych, bądź zauważa, ale interpretuje je początkowo jako nieszkodliwą formę zabawy. Często spotykam się w swojej praktyce zawodowej z sytuacją, kiedy opiekun przyznaje się w rozmowie, że początkowo bawiło go śmieszne kręcenie się psa w kółko lub nie zwracał uwagi na zbyt częstą jego pielęgnację, niemniej jednak, kiedy prezentowane sekwencje ruchowe nasiliły się i zaczęły dominować codzienny repertuar psiego zachowania, wówczas dopiero zorientował się, że coś jest nie tak i należy to zachowanie skonsultować z behawiorystą.

Czym są zachowania stereotypowe u psa?

Zachowania stereotypowe to zachowania, które charakteryzują się powtarzaniem tych samych sekwencji motorycznych. „To powtarzające się i często bezsensowne zachowania, będące pewnego rodzaju systemem obronnym organizmu. Stanowią mechanizm adaptacyjny chroniący przed powstawaniem psychosomatycznych zaburzeń. Mogą być jednak autodestruktywne.”[1]

Upraszczając powyższą definicję, zachowania stereotypowe (nazywane również stereotypiami  czy zachowaniami kompulsywnymi) to zachowania, w których na pierwszy rzut oka, opiekunowie zwierząt nie widzą w nich głębszego sensu. I będą to:

• łapanie wyimaginowanych much;
• różnego rodzaju samookaleczenia;
• uporczywe bieganie czy kręcenie się w kółko;
• wpatrywanie się;
• gonienie własnego ogona;
• powtarzające się wokalizacje;
• ssanie materiałów (np. koca czy legowiska);
• ssanie boków;
• wylizywanie łap (najczęściej odnotowywane zachowanie stereotypowe wśród psów);
• uporczywe powtarzanie konkretnej czynności (np. podchodzenie do miski i picie wody – zachowanie to dość często odnotowywane w przypadku psów, które przebywają dłuższy czas w boksach schroniskowych).

Kiedy takie zachowania pojawiają się u psa?

Mówiąc najprościej - kiedy dochodzi u psa do zaburzenia równowagi w funkcjonowaniu organizmu.  Może to być pojawiający się np. stan chorobowy, który w początkowej fazie nie jest zauważalny dla właściciela. Takim dobrym tego przykładem, będzie np. choroba zwyrodnieniowa stawów, której nierzadko towarzyszy przewlekły ból.

Niestety w przypadku przewlekłego bólu bardzo istotnym jest umiejętność szybkiego go zdiagnozowania, a to nie zawsze jest takie proste. Dlatego lekarze weterynarii zalecają, by przynajmniej raz w roku zrobić psu badania profilaktyczne, celem sprawdzenia jego kondycji fizycznej i stanu zdrowia.

Inną przyczyną pojawienia się zachowań stereotypowych mogą być nieodpowiednie warunki środowiskowe. Pierwszymi i podstawowymi czynnikami zewnętrznymi, które bierzemy pod uwagę przy poszukiwaniu źródła zachowań stereotypowych (zakładając, że zwierzę jest zdrowe) to otoczenie w jakim na co dzień pozostaje. Należy pamiętać, że nieodpowiednie środowisko znacząco wpływa na deprywację jego naturalnych potrzeb, wynikających z etogramu.

Co należy wziąć pod uwagę w celu znalezienia przyczyny zachowania:

• długotrwałe pozostawanie w niewoli - może to być stanie na łańcuchu, wielogodzinne przebywanie w samotności w zamkniętym mieszkaniu,  
• długotrwałe przebywanie w ograniczonym środowisku (np. schronisko, przytulisko itp.),
• długotrwałe przebywanie w izolacji społecznej (zwierzę zamknięte w kojcu czy będące na łańcuchu gdzie konsekwencją tego jest ograniczanie kontaktów socjalnych z ludźmi oraz ze swoim i innymi gatunkami zwierząt),
• brak wystarczającej ilości pożywienia,
• brak dostępu do wody,
• długotrwałe pozostawanie w złej kondycji fizycznej (przewlekłe choroby, uszkodzenia ciała itp),
• braku dostępu do możliwości kopulowania (stany, w których zwierzę przeżywa silne napięcie seksualne, którego nie może rozładować),
• brak możliwości schronienia i odpoczynku (zwierzę pozostaje ciągłym stresie),

Wszystkie powyższe sytuacje, wpływają na dobre samopoczucie psa i niezaspokojenie tych potrzeb przez dłuższy czas, może prowadzić w konsekwencji do pojawienia się zachowań stereotypowych.

Jednak co ciekawe – dość powszechnym ostatnio problemem staje się brak zrozumienia swojego psa i jego naturalnych potrzeb wynikających z wrodzonego wzorca zachowania. I choć domy, w których mieszkają takie zwierzęta, w większości przypadków, są w stanie sprostać wszystkim ich potrzebom, to jednak niewłaściwie pojmowana miłość do pupila, która nacechowana jest silnymi emocjami miłości, czułości i pieszczot i   brakiem elementarnego wychowania i szkolenia, staje się w konsekwencji dla zwierzęcia zbyt dużym obciążeniem, które może doprowadzić  do prezentowania zachowań stereotypowych.